Ứng Hòa là vùng địa lý - lịch sử - văn hóa lâu đời ở Thủ đô Hà Nội và ở trung tâm châu thổ sông Hồng. Trải qua hàng nghìn năm hình thành và phát triển, người dân Ứng Hòa luôn tự hào về mảnh đất giàu truyền thống, cần cù, sáng tạo trong lao động, sản xuất; giàu tình cảm trong cuộc sống; hiếu học, thông minh; anh dũng, mưu trí trong đấu tranh chống giặc ngoại xâm, lập nên nhiều chiến công oanh liệt. Ứng Hòa ngày nay là sự kết tinh lịch sử, văn hóa của hàng nghìn năm dựng nước và giữ nước, lòng đất Ứng Hòa ẩn chứa nhiều tầng văn hóa, các giá trị của Văn minh sông Hồng. Ứng Hòa là huyện đồng bằng nằm trong vùng thuộc nền văn minh lúa nước sông Hồng, có điều kiện khí hậu, đất đai đa dạng, phù hợp với khả năng phát triển một nền nông nghiệp sinh thái toàn diện, mang đặc trưng của nền sản xuất nông nghiệp truyền thống.

Vị trí của huyện Ứng Hòa trong thành phố Hà Nội.

I. Điều kiện tự nhiên

1. Vị trí địa lý:

Huyện Ứng Hòa nằm ở phía Nam của thành phố Hà Nội, có tọa độ địa lý: 20⁰38' đến 20⁰43'vĩ độ Bắc và từ 105⁰54' đến từ 105⁰49' kinh độ Đông. Ứng Hòa có đường ranh giới giáp với các địa phương sau:

- Phía Bắc giáp huyện Chương Mỹ và huyện Thanh Oai (thành phố Hà Nội); nơi xa nhất trong huyện là thôn Viên Ngoại, xã Viên An; 20⁰47' vĩ độ Bắc, 105⁰44' kinh độ Đông, giáp ranh huyện Thanh Oai.

- Phía Đông giáp huyện Phú Xuyên (thành phố Hà Nội), huyện Duy Tiên tỉnh Hà Nam); nơi xa nhất trong huyện là thôn Thống Nhất, xã Đông Lỗ; 20⁰38' vĩ độ Bắc, 105⁰54' kinh độ Đông.

- Phía Nam giáp các huyện Duy Tiên, Kim Bảng (tỉnh Hà Nam); nơi xa nhất trong huyện là thôn Hữu Vĩnh, xã Hồng Quang; 20⁰35' vĩ độ Bắc, 105⁰47' kinh độ Đông, giáp ranh huyện Kim Bảng, tỉnh Hà Nam.

- Phía Tây giáp huyện Mỹ Đức (thành phố Hà Nội), lấy sông Đáy làm ranh giới tự nhiên; nơi xa nhất trong huyện là thôn Vĩnh Thượng, xã Sơn Công; 20⁰43' vĩ tuyến Bắc, 105⁰49' kinh độ Đông.

Ứng Hòa có nhiều điều kiện thuận lợi cho phát triển kinh tế - xã hội. Quốc lộ 21B là trục giao thông chính đi qua huyện dài 22km. Quốc lộ 428 nối giữa Quốc lộ 21B tại thị trấn Vân Đình, gặp Quốc lộ 1A và đường sắt Bắc - Nam tại Cầu Giẽ, dài 17km. Tỉnh lộ 424 từ đầu đê Hòa Xá - cầu Tế Tiêu gặp đường Hồ Chí Minh và Quốc lộ 21 tại Chợ Bến (huyện Kim Bôi, tỉnh Hòa Bình). Sông Đáy chảy qua địa bàn Ứng Hòa dài 32km, sông Nhuệ chảy qua địa bàn huyện dài 11km, sông đào Vân Đình chảy qua địa bàn huyện dài 6km.

Ứng Hòa nằm trong vùng đồng bằng sông Hồng, đất đai màu mỡ, thuận lợi cho việc phát triển một nền nông nghiệp sinh thái toàn diện và năng suất cao. Hệ thống kết cấu hạ tầng đang từng bước được xây dựng và cải thiện. Các tuyến trục giao thông quan trọng và các tuyến trục phát triển lớn của Thủ đô Hà Nội, gồm trục phát triển Bắc - Nam, trục phát triển kinh tế phía Nam và tuyến đường Đỗ Xá - Quan Sơn, kết nối huyện Ứng Hòa với trung tâm Hà Nội, các trung tâm kinh tế của Thủ đô và các tỉnh đồng bằng sông Hồng.

Huyện Ứng Hòa có 29 đơn vị hành chính, bao gồm 01 thị trấn (thị trấn Vân Đình) và 28 xã (Viên An, Viên Nội, Cao Thành, Sơn Công, Quảng Phú Cầu, Trường Thịnh, Hoa Sơn, Liên Bạt, Đồng Tiến, Tảo Dương Văn, Phương Tú, Vạn Thái, Hòa Xá, Hòa Phú, Hòa Nam, Phù Lưu, Lưu Hoàng, Hồng Quang, Đội Bình, Trung Tú, Đồng Tân, Minh Đức, Trầm Lộng, Hòa Lâm, Kim Đường, Đại Hùng, Đại Cường, Đông Lỗ), với 145 thôn, tổ dân phố. Năm 2021, dân số của Ứng Hòa là 215.231 người.

2. Đặc điểm địa hình

Địa hình của Ứng Hòa tương đối bằng phẳng, dốc dần từ bắc xuống nam, từ tây sang đông. Độ cao trung bình so với mực nước biển là 1,6m (độ cao lớn nhất là 4m ở các xã Viên An, Viên Nội; độ cao nhỏ nhất là 0,6m ở thôn Đống Long, xã Hòa Lâm). Địa hình Ứng Hòa được chia ba làm bộ phận chính:

Vùng ven sông Đáy: Gồm các xã, thị trấn: Viên An, Viên Nội, Cao Thành, Sơn Công, Đồng Tiến, Vạn Thái, Hòa Xá, Hòa Phú, Hòa Nam, Phù Lưu, Lưu Hoàng, Hồng Quang và thị trấn Vân Đình. Vùng này chủ yếu là thâm canh rau màu (ngô sớm, đậu tương), cây ăn quả và cấy lúa.

Vùng vàn ở phía bắc: Gồm các xã, thị trấn: Quảng Phú Cầu, Trường Thịnh, Hoa Sơn, Liên Bạt, Tảo Dương Văn và thị trấn Vân Đình. Vùng có địa hình tương đối cao so với các xã khác trong huyện và chủ yếu là thâm canh lúa.

Vùng trũng: Gồm 11 xã: Phương Tú, Đội Bình, Trung Tú, Đồng Tân, Minh Đức, Kim Đường, Đại Hùng, Đại Cường, Đông Lỗ, Hòa Lâm, Trầm Lộng, một phần xã Tảo Dương Văn. Đây được coi là vùng rốn nước của cả tỉnh Hà Tây trước đây, thường xuyên bị ngập lụt trong mùa mưa bão. Do điều kiện địa hình trũng không được bồi đắp phù sa hằng năm nên đất đai có độ chua cao, thường trồng hai vụ lúa và một vụ đông (đậu tương, ngô hoặc rau). Đây cũng chính là vùng sinh thái nông nghiệp của Huyện.

Tổng diện tích tự nhiên của Ứng Hòa là 188,18 km2­, chiếm 5,6% tổng diện tích toàn thành phố Hà Nội, đứng thứ năm trong số 30 quận, huyện của thành phố Hà Nội. Trong đó:

- Đất nông nghiệp: 13.573ha, chiếm 72,13% diện tích tự nhiên;

- Đất phi nông nghiệp: 5.204ha, chiếm 27,65% diện tích tự nhiên;

- Đất chưa sử dụng: 41ha, chiếm 0,22% diện tích tự nhiên;

- Đất đô thị 82ha, chiếm 0,44% diện tích tự nhiên;

- Đất khu dân cư nông thôn: 1.539ha, chiếm 8,18% diện tích tự nhiên.

Nhìn chung, điều kiện địa hình của Huyện cơ bản thuận lợi cho việc khai thác triệt để quỹ đất đai, xây dựng cơ sở hạ tầng, bố trí dân cư, phát triển sản xuất, chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi.

II. Lịch sử hình thành

Trải qua các thời kỳ lịch sử, Ứng Hoà đã nhiều lần thay đổi tên gọi. Thời Lý gọi là Phủ Ứng Thiên (Theo các thư tịch hiện có chỉ mới xác định được tên gọi từ thời Lý (thế kỷ XI), vào năm Canh Tuất - 1010, đời Lý Thái Tổ), Thời thuộc Minh năm Đinh Hợi (1407) đổi thành huyện Ứng Bình. Đến thời Lê, năm Kỷ Sửu (1469, đời Lê Quang Thuận) đổi thành phủ Ứng Thiên. Đến thời Nguyễn, năm Ất Hợi (1815, Gia Long thứ 14) bắt đầu mang tên là phủ Ứng Hoà. Năm Minh Mạng thứ 12 (1831), khi tỉnh Hà Nội được thành lập, Ứng Hòa là một trong bốn phủ của tỉnh Hà Nội. Phủ Ứng Hòa gồm các huyện Sơn Minh sau đổi thành Sơn Lãnh, Chương Đức (sau đổi thành Chương Mỹ), Thanh Oai và Hoài An. Năm 1888, khi tỉnh Hà Đông được thành lập, phủ Ứng Hòa thuộc tỉnh Hà Đông. Năm 1891, thành lập phủ Mỹ Đức thuộc tỉnh Hà Đông, bao gồm huyện Yên Đức, Chương Mỹ và Sơn Lãng. Sau Cách mạng tháng Tám thành công, huyện Sơn Lãng đổi tên là huyện Ứng Hòa, huyện Yên Đức đổi tên là huyện Mỹ Đức.

Trước cách mạng tháng Tám năm 1945, Phủ Ứng Hoà là một trong bốn phủ, sáu huyện của tỉnh Hà Đông bao gồm 11 tổng, 98 làng, diện tích tự nhiên 180,04km². Dân số toàn phủ vào những năm 1930 là 46012 người (Theo thống kê trong cuốn  “Lịch sử tỉnh Hà Đông” viết năm 1932). Sau cách mạng tháng Tám, Phủ Ứng Hoà tương đối ổn định. Tuy nhiên, do yêu cầu của tình hình và nhiệm vụ cách mạng, cũng có sự điều chỉnh nhỏ: Năm 1953, xã Châu Can từ huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam chuyển nhập vào huyện Ứng Hoà. Đầu Năm 1959, xã Châu Can lại sát nhập về huyện Phú Xuyên. Đầu năm 1954 xã Minh Đức từ Phú Xuyên cắt chuyển về Ứng Hoà. (Riêng thôn Bối Khê trước thuộc xã Minh Đức, chuyển nhập vào xã Chuyên Mỹ, huyện Phú Xuyên).

Ngày 21/4/1965, tỉnh Hà Tây được thành lập theo Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, trên cơ sở hợp nhất hai tỉnh Sơn Tây và Hà Đông. Ngày 12/8/1991, kỳ họp thứ chín Quốc hội khóa 8 thông qua Nghị quyết chia tỉnh Hà Sơn Bình thành hai tỉnh Hòa Bình và Hà Tây. Theo đó, huyện Ứng Hòa thuộc tỉnh Hà Tây. Ngày 23/9/2003, Chính phủ ra Nghị quyết số 107/2003/NĐ-CP điều chỉnh địa giới hành chính mở rộng thị trấn Vân Đình thuộc huyện Ứng Hòa. Theo đó, sáp nhập toàn bộ diện tích tự nhiên và nhân khẩu của xã Tân Phương và một phần diện tích và dân số các xã Liên Bạt, Phương Tú, Vạn Thái vào thị trấn Vân Đình. Sau khi điều chỉnh, huyện Ứng Hòa gồm 29 đơn vị hành chính gồm 1 thị trấn và 28 xã.

Từ ngày 01/8/2008, toàn bộ tỉnh Hà Tây được hợp nhất vào Hà Nội theo Nghị quyết của kỳ họp thứ ba Quốc hội khóa XII ngày 29/5/2008. Theo đó huyện Ứng Hòa thuộc Thành phố Hà Nội./.