Trở lại với lịch sử của 80 năm trước để chúng ta có thể hiểu sâu hơn giá trị vĩ đại của một cuộc cách mạng. Ngày 9-3-1945, phát xít Nhật đảo chính, gạt bỏ thực dân Pháp hòng độc chiếm Ðông Dương. Nắm bắt thời cơ đó, ngày 12-3-1945, Thường vụ Trung ương Ðảng đã kịp thời ra bản Chỉ thị lịch sử "Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta". Chỉ thị nêu rõ, kẻ thù của cách mạng là phát xít Nhật, vì vậy, khẩu hiệu là "Ðánh đuổi phát xít Nhật". Bản Chỉ thị còn chủ trương phá kho thóc của Nhật đế quốc để cứu đói cho nhân dân; lập Ủy ban quân sự và xây dựng chính quyền cách mạng. Những điều kiện để khởi nghĩa mà chỉ thị của Trung ương nêu ra đã là định hướng quan trọng để các đảng bộ địa phương chủ động phát động và lãnh đạo khởi nghĩa.
Mít tinh tổng khởi nghĩa tại Quảng trường Nhà hát lớn Hà Nội. Ảnh tư liệu
Dưới sự lãnh đạo của Ðảng, cao trào cách mạng phát triển mạnh mẽ. Tháng 4-1945, các lực lượng vũ trang cách mạng thống nhất thành Việt Nam Giải phóng quân. Ngày 4-6-1945, thành lập khu giải phóng Việt Bắc với 6 tỉnh là căn cứ địa của cách mạng cả nước.
Tổ chức Việt Minh phát triển rộng khắp trên cả nước, không chỉ ở căn cứ địa, mà ở vùng nông thôn, thành thị cũng phát triển mạnh mẽ, nhất là phong trào công nhân, học sinh, sinh viên, giới trí thức đã tập hợp đông đảo các nhà văn hóa vào trận tuyến đấu tranh cách mạng giải phóng dân tộc.
Trong lúc khí thế cách mạng trong nước đang lên, tình hình thế giới biến đổi mau lẹ, hết sức có lợi cho cách mạng nước ta. Với tinh thần tích cực, chủ động, khẩn trương, luôn theo dõi chặt chẽ sự biến đổi của tình hình để quyết định những bước đi thích hợp và kịp thời. Ngay khi nhận được tin Nhật Bản gửi công hàm cho Đồng minh chấp nhận đầu hàng, Ban Thường vụ Trung ương Đảng họp quyết định phát động toàn dân tiến hành Tổng khởi nghĩa giành chính quyền trên phạm vi toàn quốc. Ngay trong ngày 13-8-1945, Trung ương Đảng và Tổng bộ Việt Minh thành lập Uỷ ban khởi nghĩa toàn quốc. Lúc 23 giờ cùng ngày, Uỷ ban khởi nghĩa ra Quân lệnh số 1, hạ lệnh Tổng khởi nghĩa - chính thức phát lệnh Tổng khởi nghĩa trong cả nước.
Từ ngày 14 đến ngày 15-8-1945, Hội nghị toàn quốc của Đảng họp ở Tân Trào (Sơn Dương, Tuyên Quang) thông qua kế hoạch lãnh đạo toàn dân Tổng khởi nghĩa và quyết định những vấn đề quan trọng về chính sách đối nội, đối ngoại sau khi giành được chính quyền.
Từ ngày 16 đến ngày 17-8-1945, Đại Hội quốc dân được triệu tập ở Tân Trào. Đại hội tán thành chủ trương Tổng khởi nghĩa của Đảng, thông qua Mười chính sách của Việt Minh, cử ra Ủy ban Dân tộc giải phóng Việt Nam do đồng chí Hồ Chí Minh làm Chủ tịch.
Trong thời điểm lịch sử vô cùng sôi động đó, Hồ Chí Minh gửi thư kêu gọi đồng bào cả nước, Người viết: "Giờ quyết định cho vận mệnh dân tộc ta đã đến. Toàn quốc đồng bào hãy đứng dậy đem sức ta mà tự giải phóng cho ta".
Đáp lời kêu gọi của Đảng, của Uỷ ban dân tộc giải phóng, của Hồ Chí Minh, căn cứ vào tinh thần Chỉ thị Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta, dưới sự lãnh đạo của Đảng, với khát vọng độc lập tự do cháy bỏng, với quyết tâm to lớn, hơn 20 triệu nhân dân Việt Nam từ Bắc tới Nam đã vùng lên làm cuộc Tổng khởi nghĩa oanh liệt trên toàn quốc.
Tổng khởi nghĩa Tháng Tám năm 1945 đã diễn ra và giành thắng lợi nhanh chóng trong vòng 15 ngày (từ ngày 14-8 đến ngày 28-8-1945). Từ ngày 14 đến ngày 18-8, nhiều xã, huyện thuộc các tỉnh ở Bắc Kỳ, Trung Kỳ và Nam Kỳ đã nhanh chóng chớp thời cơ tiến hành khởi nghĩa giành chính quyền. Chiều ngày 16-8, theo lệnh của Ủy ban Khởi nghĩa, một đơn vị Giải phóng do đồng chí Võ Nguyên Giáp chỉ huy, xuất phát từ Tân Trào tiến về Thái Nguyên bao vây và giải phóng thị xã Thái Nguyên. Ngày 18-8-1945, lực lượng khởi nghĩa của các tỉnh Bắc Giang, Hải Dương, Hà Tĩnh và Quảng Nam đã giành chính quyền ở tỉnh lị sớm nhất trong cả nước.
Ngày 19-8, cả Thủ đô vùng dậy. Nhờ khí thế của quần chúng mạnh mẽ, buộc "Chính phủ Nhật phải khoanh tay chịu để cho Việt minh giành chính quyền". Ngày 23-8, giành chính quyền ở Huế. Ngày 25-8, giành chính quyền tại Sài Gòn. Đến ngày 28-8-1945, cách mạng đã giành chính quyền trong cả nước.
Chiều ngày 30-8-1945, trong cuộc mít tinh lớn có hàng vạn quần chúng tham gia, vua Bảo Đại tuyên bố thoái vị, giao ấn kiếm cho Chính phủ lâm thời nước Việt Nam dân chủ cộng hòa, đối với ông: sau hai mươi năm ngai vàng bệ ngọc đã biết bao ngậm đắng nuốt cay, từ nay… lấy làm vui được làm dân tự do của một nước độc lập. Đến đây, chế độ phong kiến Việt Nam hoàn toàn sụp đổ.
Ngày 02-9-1945, tại Quảng trường Ba Đình (Hà Nội), trước cuộc mít tinh lớn của hàng vạn nhân dân Thủ đô và các vùng lân cận, Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt chính phủ lâm thời trịnh trọng tuyên bố với toàn thể quốc dân và nhân dân thế giới: Nước Việt Nam dân chủ cộng hòa thành lập. Đánh dấu sự thành công của cuộc Tổng khởi nghĩa mùa Thu năm 1945 trong cả nước và khai sinh ra nền độc lập của dân tộc Việt Nam.
Cách mạng tháng Tám là sự kiện vĩ đại trong lịch sử dân tộc, đánh dấu bước tiến nhảy vọt của Cách mạng Việt Nam. Đây là lần đầu tiên giai cấp công nhân và nhân dân lao động giành được chính quyền trong cả nước, lần đầu tiên chế độ dân chủ nhân dân ở Việt Nam ra đời. Đồng thời, thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám chính là thắng lợi của tư tưởng Hồ Chí Minh và đường lối Cách mạng đúng đắn của Đảng ta: Độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, phát huy sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại, nhân dân ta đã đập tan xiềng xích nô lệ của thực dân Pháp, Nhật; lật đổ chế độ quân chủ chuyên chế, mở ra kỷ nguyên độc lập, tự do và chủ nghĩa xã hội. Thắng lợi đó gắn liền với sự lãnh đạo sáng suốt, tài tình của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh - lãnh tụ thiên tài của Đảng và dân tộc ta.
Mùa thu Tháng Tám năm 1945 đã đi vào lịch sử vẻ vang của dân tộc Việt Nam như một mốc son chói lọi, mở ra một trang sử mới, trang sử hào hùng nhất suốt chiều dài lịch sử mấy ngàn năm dựng nước và giữ nước. Phát huy những giá trị của Cách mạng tháng Tám và sức mạnh đoàn kết của dân tộc Việt Nam, chúng ta tin tưởng rằng dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chính phủ, nhân dân ta sẽ cùng nhau vượt qua khó khăn, thử thách, cũng như thực hiện thắng lợi các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh toàn diện, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả.
Tinh thần Cách mạng Tháng Tám sẽ còn mãi tỏa sáng, là nguồn sức mạnh to lớn của thời đại mới, là động lực và chỉ dẫn quan trọng cho sự nghiệp đổi mới, phát huy ý chí tự lực, tự cường, khơi dậy "khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc"./.